همجنسگرایی زنان در تاریخ ایران
از مجلهء ماها 21

جنسیت زن در ایران ما بخصوص بعد از ورود اسلام به ایران هر چه بیشتر به عنوان تابعی از جنسیت مرد تعریف شده و استقلال جنسیت زن به رسمیت شناخته نشده است. در کنار آن همجنسگرایی (مردان و زنان) هم که خود دانید. با این همه با توجه به دیدگاه حاکم نسبت به جنسیت زن، و نگاه به همجنسگرایی، طبیعتآ جنسیت زن لزبین بیش از همه اینها در پستوها نگاه داشته و ناشناخته باقی مانده است. سکوت در باره زنان لزبین در کتاب های دینی و به طبع آن رقیق تر بودن قانون مجازات اسلامی در باره زنان لزبین نسبت به مردان همجنسگرا را باید از همین زاویه نگاه کرد. با این همه نویسندگان همیشه به عنوان چشم و گوش باز جامعه عمل کرده اند و کمتر چیزی از دید آنها پنهان می ماند. به همین دلیل برای رد یابی لزبین ها در تاریخ ایران باید به ادبیات مراجعه و فرهنگ قدیم مراجعه کرد.

در ادبیات ما در باره رسم "خواهر خواندگی" و "زنان سعتری" (زنان لزبین) مساله ای است نوشته شده که فعالان جنبش همجنسگرایان و بخصوص ازبین ها باید بیشتر به آنها بپردازند. در باره "خواهر خواندگی" گفته می شود که این راوبط کلآ همان همجنسگرایی زنان در دوران قدیم بوده و فرهنگ عامه آن را پذیرفته بوده ست. محمود کتیرائی از علی جواهر کلام نقل می کند که: "از تدارک های عید خانم های قدیم تهران، مراسم خواهر خواندگی بود که یک روز پیش از تحویل سال انجام می گرفت. یعنی دوتا خانم که با هم خیلی دوست و رفیق خوبی بودند در ماه حوت با هم قرار و مدار می گذاشتند که از سال نو خواهر دنیا و آخرت باشند. این دوتا خانم قریب شش ماه با هم معاشرت می کردند. اگر ممکن می شد یک سفر کوتاه هم می کردند. بعد که خوب از اخلاق همدیگر سر در می آوردند و مطمئن می شدند که اخلاق شان با هم جور در می آید قرار می گذاشتند که در روز آخر سال کهنه با هم صیغه خواهری بخوانند و خواهر خوانده شوند."

با توجه به آنچه در مورد تابع کردن جنسیت زنان به جنسیت مردان در بالا نوشتیم، کتیرائی ادامه می دهد: " البته دخترهای شوهر نکرده حق نداشتند خواهر خوانده بگیرند و بعضی وقت ها شوهرها اجازه نمی دانند که زنانشان خواهر خوانده بگیرند. اما زن های حیله باز پنهانی خواهر خوانده می گرفتند. همین که سال تحویل می شد دوتا خواهر خوانده به امامزاده ای می رفتند و در حرم امامزاده قسم می خوردند که تا زنده اند از هم دست برندارند. اگر شوهران از این کار زنان خود خوششان نمی آمد و آنها را طلاق می دانند این زنان با سوزن زنی و بند اندازی زندگی خودشان را اداره می کردند و از خواهر خوانده خود دست نمی کشیدند."

بعضی ها نقل کرده اند که صیغه خواهر خواندگی در روز عید غدیر خوانده می شده است. این که در مراسم صیغه چه چیزی گفته می شده دقیقآ معلوم نیست اما گویا صیغه خواندن به این شکل بوده: یکی بگوید: بحق علی خیبر گیر و دیگری بگوید خدایا مطلب ما را برآور و بپذیر." گویا دو خواهر خوانده دستمالی هم به هم هدیه می کرده اند که نواع و اقسام مختلف داشته است. در مثنوی آمده: "چون نهد در زن خدا خوی نری / طالب زن گردد آن زن سعتری" (چاپ نیکلسن 2996) در نظم فارسی کلمه سعتری به معنای معشوق بی باک و شوخ و سرکش به کار رفته است. اصطلاحات دیگر برای زنان لزبین "زنان طبق زن" (طبق زنی) و مساحقه است.

خنجی در "سلوک الملوک" به حد مجازات مساحقه زنان نیز پرداخته و آن را واجب تعزیز می داند. زنانی که در حرمسراهای شاهان زندگی می کردند، با همه قدرت جنسی که شاه داشت باز امکان معاشرت جنسی با همه آنها را نداشت و بسیاری از این زنان یا به استمنا و یا سکس با هم روی می آوردند. درست است که نبود یا مبود مرد باعث این کار می شده اما به هرحال چنین شیوه ای برای ارضای جنسی در بین زنان جامعه آن زمان وجود داشته و زنان حرمسرا آن را می شناخته اند.

در "رساله تعریفات" زاکانی "الکیر کاشی" را به عنوان آلتی که زنان در حرمسرا آن را استعمال می کردند، تعریف شده است. (آلتی که هم از چرم و هم از کاشی می ساخته اند و بنا به اسم آن (کاشی) گویا نوع مرغوب آن در کاشان ساخته می شده است.) اما اصطلاحات دیگری هم برای این آلت بکار برده شده است از جمله "مچاچنگ"، "کیرنگ" (آنچه شبیه آلت مردانه است) و "چرمینه" که هم در "صحاح الفرس" و هم در "برهان قاطع" به آن اشاره رفته است. "برهان قاطع" در تعریف زن سعتری می گوید: "زنی را گویند که چرمینه بندد و با زن دیگر مجامعت کند." و همانجا در تعریف "چرمینه" آمده که "چرمی است که به صورت و هیآت آلت تناسلی دوخته اند." "دیدم زنکی ساخته از چرم ذکر / بربسته که گادنی کند چون نر خر" (کلیات عبید زاکانی، چاب اتابکی، تهران 1343 ص. 233)

شعر زیبای زیر که در مورد نرد عشق بازی دو زن لزبین سروده شده را به خالقی مطلق نسبت داده اند اما از صحت آن اطلاعی نداریم:

دو دخت میان سبزه ها خوابیدند

از چشم و لب و سینه ی هم بوسیدند

نازان نازان جامه ز هم برکندند

چون نسترن و یاس به هم پیچیدند.